سولفات-روی-کیان-پترولیوم
25
آبان

اطلاعات کامل در مورد سولفات‌ روی یا زینک سولفات ( ZINC SU )

سولفات-روی-کیان-پترولیوم
سولفات-روی-کیان-پترولیوم

در این مقاله میخوانیم…:

۱.سولفات روی چیست؟

۲.کاربرد های سولفات روی

۳.انواع سولفات روی

سولفات روی چیست؟

روی عنصری است که در مقادیر کم و حیاتی برای گیاه لازم است تا اجازه فعالیت‌های فیزیولوژیک را به گیاه داده و این فعالیت‌ها نقش مهمی در فرایندهای فتوسنتز و تشکیل قند، سنتز پروتئین، حاصلخیزی و رشد و مقاومت در برابر بیماری دارند. هنگامی که کمبود روی رخ می­دهد این فعالیت‌های فیزیولوژیک تضعیف شده و سلامت و حاصلخیزی گیاه بسیار تحت تأثیر قرار می­گیرد که موجب افت محصول و پایین آمدن کیفیت آن می­شود.

در میان ریزمغذی های اصلی، سولفات روی فواید بسیاری دارد، تشخیص کمبود آن در محصولات بسیار آسان است. معمولاً تجزیه خاک و برگ نتایج خوبی در مورد احتمال وقوع کمبود می­دهد و هنگامی که کمبود رخ داده و یا گیاه در معرض کمبود روی قرار دارد روش‌های متعددی برای بهبود سریع و مؤثر کمبود وجود دارد.

حلالیت سولفات روی بسیار وابسته به pH خاک است.

سولفات منیزیم قابلیت دسترسی روی و جذب توسط ریشه را افزایش می­ دهد.

خاک‌هایی که دارای کمبود روی هستند، گیاه را تحت تأثیر قرار خواهند داد. ذرت، گندم، برنج، سویا، نخود، سورگوم، مرکبات و انگور گیاهان حساس نسبت به کمبود هستند. درختان مرکبات در جنوب و شمال  ایران نسبت به سایر درختان میوه مانند سیب، گلابی و هلو نسبت به کمبود روی حساس‌تر هستند. برخی از محصولاتی که نسبت به کمبود روی مقاوم هستند عبارتند از هویج، سبزیجات و جو.

مشخصات فنی

  • نام شیمیایی :سولفات روی | Zinc sulfate
  • فرمول شیمیایی :ZnSO4
  • جرم مولکولی : ۱۶۱.۴۷ g/mol
  • انحلال پذیری در آب : به طور کامل در آب حل میشود
  • شکل ظاهری : به صورت جامد و بی رنگ

کاربرد ها

این ترکیب کاربرد های فراوانی دارد که شامل:

مصارف پزشکی

مصرف این ماده شیمیایی تحت مراقبت های پزشکی می تواند در قالب کپسول، روی مورد نیاز بدن را تامین نماید. Zn در افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن موثر است، زیرا آنزیم هایی را تولید می کند که به پاسخ سیستم ایمنی کمک می کنند. همچنین باعث تولید هورمون تیمولین (thymulin) می شود که برای عملکرد سلول های ایمنی مورد نیاز است.

سطح پایین روی در بدن می توان به ضعف سیستم ایمنی و در نتیجه ابتلا به بیماری های عفونی منجر شود. کمبود این عنصر همچنین می تواند باعث کندی ترمیم زخم، بدخلقی و  اسهال مزمن شود. سولفات روی کمک می کند تا مقدار این عنصر در بدن در محدوده مناسب نگه داشته شود.

در درمان اسهال‌ های مزمن و حاد در کودکان که بیش از ۴۰ کشور درحال‌ توسعه جهان صورت گرفت نشان داد که درمان با روی (ZINC THERAPY) طی مدت 3 تا 10 روز و همچنین جایگزینی آب از دست‌ رفته بدن می‌تواند تا حداقل سه ماه از بروز دوباره این مشکل جلوگیری کند.

سولفات روی در پزشکی

نکات قابل توجه قبل از استفاده از محصولات حاوی این ماده

  • حتما طبق تجویز پزشک از این دارو استفاده نمایید
  • این دارو را با فاصله یک تا دو ساعته از وعده های غذایی (بسته به توصیه پزشک مصرف کنید).
  • تا دو ساعت بعد از مصرف این دارو از خوردن شیر ، سبوس و غلات بپرهیزید چرا که مصرف لبنیات و کلسیم میزان جذب دارو را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

سایر کابرد های پزشکی این ماده

بهبود عملکرد بینایی

Zinc Sulfate همچنین می تواند بر روی بینایی اثرات مثبتی بگذارد. پایین بودن میزان Zn در بدن می تواند موجب شب کوری شود. همچنین برخی معتقدند که این عنصر می تواند برای افراد مبتلا به ماکولا دژنراسیون (یک بیماری پیش رونده چشمی) مفید واقع شود. اگرچه روی سولفات نمی تواند این بیماری چشمی را درمان کند اما قادر است سرعت از دست دادن بینایی را کاهش دهد.

مزایا برای سرطان

در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۲ بر روی اثر این ماده بر روی سرطان صورت گرفت، مشخص شد که این دارو می تواند فعالیت ژن ها را در سلول های سرطانی روده بزرگ کنترل نموده و باعث مرگ آن ها شود. در مطالعه دیگری که در سال ۲۰۰۹ صورت گرفته است، نتایج حاکی از آن بودند که این عنصر  علاوه بر کاهش رشد سلول های سرطانی، آنها را از بین میبرد در حالی که بر روی سلول های سالم هیچگونه اثر سوئی نمی گذارد. تحقیقات در این زمینه هنوز کامل نیستند و نیاز به انجام مطالعات بیشتری دارند.

کاربردها صنعتی  

کاربرد های صنعتی این ماده به شرح زیر است:

  • به عنوان روانساز و برای جلوگیری از چسبندگی
  • در توزیع‌ کننده‌ های شیمیایی
  • به عنوان عامل ضد خوردگی جلوگیری کننده از پوسته‌ پوسته شدن سطوح فلزی
  • به‌ عنوان یک فلوکولانت (flocculant) 
  • درتهیه محصولات مراقبت از مو
  • استفاده در کرم های پوست برای کاهش آکنه
  • کاربرد در تهیه رنگدانه ها به عنوان جایگزین سرب سفید (ماده ای با میزان سمیت بالا)
  • استفاده به ‌عنوان الکترولیت‌ برای پوشش ها، نگهدارنده در رنگرزی و چرم نیز از جمله کاربرد های گسترده این محصول می باشد.

کاربرد کشاورزی

عامل مهم رشد و باروی گیاهان جذب مواد مغذی از خاک می باشد.بنابراین در صورتی که بستر گیاه غنی نباشد رشد آن با اختلال مواجه می شود.به طور کل کارشناسان با نمونه برداری از خاک و آزمایش آن کمبود عناصر لازم نظیر روی، منگنز، فسفر و… را در خاک مورد نظر شناسایی و از طریق استفاده از کودهای شیمیایی مختلف آن را رفع می کنند.کمبود روی عموما در خاک با PH بالا و همچنین بستر هایی که میزان فسفر موجود در آنها زیاد است به وفور مشاهده می شود.نسبت معین شده فسفر و Zn در خاک به میزان 1/10 برآورد شده است بنابراین برای تنظیم این نسبت و جبران کمبود روی  عموما از کود سولفات روی استفاده می شود.

این کود شامل عناصر ضروری از جمله روی (Zn) به میزان ۳۵.۵ درصد و گوگرد (S) به میزان ۱۷ درصد با حلالیت بالا و قابل استفاده به صورت مصرف خاکی، کودآبیاری و محلول پاشی می ­باشد. 

سایر مواد شیمیایی مورد استفاده در کودهای کشاورزی

سولفات مس

سولفات منگنز

نقش روی و علائم کمبود آن در گیاهان

 مشعلی شدن شاخه های بالای درخت هلو، ریزش میوه ها در درختان هسته دار و پوست کلفت شدن میوه درختان مرکبات بخشی از نشانه های نیاز به این عنصر در خاک است البته این نشانه ها در گونه های مختلف گیاهان متفاوت است. این عنصر در ساخت کربوهیدات ها، پروتئین، کلروفیل و فعالیت بسیاری از آنزیم­ ها در گیاه و همچنین افزایش مقاومت آن در برابر تنش خشکی نقش دارد.

میزان، زمان و نحوه مصرف کود

استفاده از این کود وبه طور کلی کودهای سولفاته در خاک های آهکی رواج بیشتری دارد، البته گونه های مونو و هپتا هیدرات این محصول، در انواع خاک قابل استفاده می باشند. نحوه استفاده از این کود نیز  در طی فصل رشد گیاه می‌تواند با اسپری کردن محصول فوق به میزان ۲۰ تا ۳۰ گالن در هر هکتار، انجام شود.

نکته مهم این است که توصیه میزان مصرف  کود سولفات روی با توجه به آنالیز خاک، آب و گیاه و شرایط اقلیمی برای هر محصول متفاوت است. در جدول زیر توصیه کودی عمومی برای برخی گیاهان ذکر شده است.

 جدول میزان مصرف کود سولفات روی برای برخی گیاهان

محصولمیزان کود مورد نیاز کیلوگرم در هکتارزمان مصرف و نحوه مصرف
گندم آبی۴۰  کیلوگرم در هکتاراز این کود می توان در مراحل رشد ( مرحله پنجه زنی و ساقه روی) با غلطت ۵ در هزار و یا قبل کشت استفاده نمود.
ذرت۲۵ تا ۵۰ کیلو گرم در هکتاردر زمان کمبود روی می توان از این کود به صورت نواری قبل از کشت استفاده کرد.مصرف در مرحله ۷ – ۶ برگی به صورت محلول پاشی با غلظت ۵- ۳ در هزار
برنج۲۵ کیلو گرم در هکتار همراه با مواد آلیدر صورت تشخیص کمبود این عنصر در خاک می­توان ۲۵ کیلو در هکتار استفاده نمود.در صورت مشاهده علائم ظاهری کمبود در این محصول می­توان محلولی به میزان ۰.۵ درصد کود سولفات روی و یک درصد اوره به فاصله ۱۵ روز یکبار تا رفع علائم کمبود در مرحله پنجه زنی به صورت محلول پاشی استفاده نمود.
چغندر قند۴۰ کیلوگرم در هکتاربهترین زمان برای محلول پاشی عناصر میکرو در زمان مرحله ۱۲ – ۱۰ و مرحله ۱۸ – ۱۶ برگی می ­باشد.میزان ۴۰ کیلوگرم به صورت یکنواخت در سطح خاک و یا به صورت نواری مصرف شود.
نخود۴۰ کیلوگرم در هکتارمصرف خاکی ۴۰ کیلو در زمان کشت یا محلول پاشی با غلظت ۳ – ۲ در هزار بعد از مرحله گلدهی ضرورت دارد.
یونجه و شبدر۳۰ کیلوگرم در هکتاراین مقدار قبل از کشت در صورت تشخیص کمبود توسط آنالیز خاک مصرف شود.
آفتابگردان۴۰ کیلوگرم در هکتار  این عنصر به دلیل کاربری که در جذب نیتروژن دارد برای این گیاه ضروری می ­باشد.این مقدار به صورت نواری همراه با کشت به کار می­ رود.
سیب زمینی 25 کیلو گرم در هکتارهمراه سایر کودها قبل از کشت می توان استفاده نمود.

انواع سولفات روی

بدون آب

دارای ساختار کریستالی رومبوهدرال ، به صورت جامد و بدون رنگ و دارای دانسیته ی ۳.۵۴ g/cm3 می باشد. این ماده در دمای ۶۰۰ درجه ی سانتی گراد تجزیه می گردد و در آب متانول و گلیسیرین به راحتی حل می شود

مونو هیدرات

در دمای ۲۵ درجه ی سانتی گراد دارای دانسیته ی ۱.۰۰۵ g/mL است. در دمای ۲۳۵ در جه ی سانتی گراد تجزیه می شود و در آب انحلال پذیری بالایی دارد

هگزاهیدرات

هگزا هیدرات با فرمول شیمیایی ZnSO4•۶H2O دارای ساختار کریستالی مونوکلینیک و یا هگزاگونال می باشد. دانسیته ی آن در دمای ۱۵ درجه ی سانتی گراد ۲.۰۷۲ g/cm3 است و در دمای ۷۰ درجه ی سانتی گراد تمام مولکول های آب خود را از دست می دهد

هپتا هیدرات

نوع هپتا هیدرات با فرمول شیمیایی ZnSO4.7H2O کریستال های بی رنگ با ساختار رومبوهدرال می باشد. دانسیته ی آن در دمای ۲۵ درجه ی سانتی گراد ۱.۹۵۷ g/cm3 است و در دمای ۱۰۰ درجه ی سانتی گراد ذوب می گردد. در دمای ۲۸۰ درجه ی سانتی گراد شاهد از دست رفتن همه ی مولکول های آب در هپتا هیدرات خواهیم بود. در دمای ۵۰۰ درجه ی سانتی گراد تجزیه می گردد. انحلال پذیری بالایی در آب دارد به طوری که ۹۶.۵ g/100mL از این ماده در دمای ۲۰ درجه ی سانتی گراد در آب حل می شود. همچنین هپتا هیدرات در گلیسیرین نیز انحلال پذیری خوبی دارد اما در الکل ها نامحلول است

کاربردهای دیگر

  • ساختن ترکیبات مختلف روی
  • در قلع کاری فلزات به روش الکترولیز
  •  تولید ابریشم مصنوعی
  • صنایع کاغذ سازی
  • در رنگ ها و رنگدانه ها (پیگمنت ها) و محصولات مرتبط
  • تهیه منسوجات رنگرزی و چاپ بر روی پارچه های چیت و چلوار
  • تولید خوراک دام و طیور
  • به عنوان ضدعفونی کننده
  • برای تهیه خشک کننده ها
  • استفاده در تجهیزات آتش نشانی