مجتمع پالایشگاه‌های گاز پارس جنوبی به‌عنوان بزرگترین مجموعه گازی کشور شناخته می‌شود و شامل ۱۴ پالایشگاه گاز است. این مجتمع با هدف بهره‌برداری از فازهای توسعه‌ای میدان گازی پارس جنوبی تأسیس شده است و نقشی حیاتی در تأمین گاز کشور ایفا می‌کند. بااین‌حال، در این مقاله قصد داریم بزرگترین پالایشگاه مستقل گازی ایران را معرفی کنیم که پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس است. این پالایشگاه با ظرفیت بالا و فناوری پیشرفته، یکی از مهم‌ترین تأسیسات گازی کشور محسوب می‌شود.
معرفی پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس
پالایشگاه گاز بیدبلند، به‌عنوان بزرگترین پالایشگاه گاز ایران، در استان خوزستان و در ۱۸ کیلومتری شمال آغاجاری، ۳۲ کیلومتری غرب بهبهان و ۳۵ کیلومتری شرق میانکوه واقع شده است. کلنگ احداث این پالایشگاه در سال ۱۳۴۷ زده شد و ساخت آن توسط سه شرکت خارجی با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته زمان انجام گرفت.
پالایشگاه بیدبلند فعالیت رسمی خود را با ظرفیت پالایش ۳۰ میلیون مترمکعب گاز در روز آغاز کرد.در سال‌های اولیه بهره‌برداری، این پالایشگاه تأمین‌کننده اصلی گاز موردنیاز کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و پتروشیمی شیراز بود. علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، بخشی از گاز تولیدی پالایشگاه از طریق خط لوله اول سراسری به شوروی سابق صادر می‌شد.
اهداف تاسیس پالایشگاه
پالایشگاه گاز بیدبلند در ابتدا با هدف تصفیه گازهای همراه نفت میدان آغاجاری و صادرات آن به خارج از کشور طراحی شد. این طرح به‌عنوان یکی از پروژه‌های استراتژیک صنعت گاز ایران، نقشی کلیدی در بهره‌برداری از منابع عظیم گازی منطقه ایفا کرد. ساختمان اولیه پالایشگاه شامل ۵ واحد تصفیه بود که در سال ۱۳۴۹ به بهره‌برداری رسید.
با گذشت زمان و کاهش فشار گاز در میدان آغاجاری، نیاز به استفاده از منابع جایگزین برای تأمین خوراک پالایشگاه به وجود آمد. از سال ۱۳۸۹، به‌منظور جبران افت فشار گاز این میدان، گاز استخراج‌شده از فازهای ۶، ۷ و ۸ پارس جنوبی (پالایشگاه چهارم) از طریق خط لوله پنجم سراسری به پالایشگاه بیدبلند منتقل شد.
تحولات پالایشگاه در دوران جنگ تحمیلی
پالایشگاه بیدبلند در دوران جنگ تحمیلی بارها توسط جنگنده های عراقی بمباران شد و در چهار نوبت خسارت سنگینی به این تاسیسات وارد شد. پالایشگاه در ششم آبان ماه ۱۳۶۴ به وسیله شش فروند هوایپمای رژیم بعث عراق بمب باران شد. در این حمله تعدادی از کارکنان مجروح و سه نفر به شهادت رسیدند. خسارت های ناشی از بمباران، در اسرع وقت ارزیابی و اقلام مورد نیاز برای بازسازی پالایشگاه فهرست بندی شدند.
پس از نخستین بمباران، حملات هوایی دشمن به پالایشگاه بیدبلند شدت بیشتری یافت. در این دوره، پالایشگاه بارها مورد حملات هوایی قرار گرفت. با این حال، با استفاده از تجارب حاصل از حملات قبلی و به‌کارگیری اصول پدافند عامل و غیرعامل، میزان خسارات ناشی از بمباران‌ها به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت.
محصولات پالایشگاه
پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس، به‌عنوان یکی از بزرگترین تأسیسات فرآورش و جمع‌آوری گازهای همراه نفت در ایران، نقشی حیاتی در تأمین نیازهای صنایع مختلف و بازارهای داخلی و بین‌المللی ایفا می‌کند.محصولات بزرگترین پالایشگاه گاز ایران بدین شرح است:
- متان: گاز متان سبک‌ترین جزء گاز طبیعی، محصول اصلی این پالایشگاه است. بخش عمده متان تولیدی به شبکه گازرسانی کشور منتقل می‌شود.
- اتان: این محصول به‌عنوان یکی از اجزای سبک گاز طبیعی، در پالایشگاه جدا شده و تصفیه می‌شود. اتان خوراک اصلی صنایع پتروشیمی به‌ویژه برای تولید اتیلن است.
- گاز lpg: این محصول به طور عمده از بوتان و پروپان تشکیل شده است.از گاز lpg به عنوان سوخت خانگی و یا سوخت صنعتی در کارخانه ها استفاده می‌شود.
- میعانات گازی: میعانات گازی شامل هیدروکربن‌های سنگین‌تر استخراج‌شده از مخزن گاز طبیعی است که در تولید بنزین، نفتا و سایر سوخت‌های مایع کاربرد دارد.
- پنتان پلاس: این محصول که از پنتان و هیدروکربن های سنگین تر از آن تشکیل شده است، در تقویت عدد اکتان بنزین، خوراک پتروشیمی و به عنوان حلال در صنایع حفاری کاربرد دارد.
مزایای تولیدات پالایشگاه بیدبلند
- تأمین خوراک پتروشیمی‌ها: تولید اتان، پروپان و پنتان پلاس نقش کلیدی در توسعه صنایع پتروشیمی و زنجیره ارزش هیدروکربن دارد.
- صادرات و ارزآوری: LPG و میعانات گازی از محصولات استراتژیک صادراتی هستند که درآمد قابل‌توجهی برای کشور ایجاد می‌کنند.
- حفظ محیط زیست: با جمع‌آوری و فرآوری گازهای همراه نفت، از هدررفت منابع و آلودگی محیط زیست جلوگیری می‌شود.
توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی: فعالیت این پالایشگاه به عنوان بزرگترین پالایشگاه گاز ایران، تأثیر چشمگیری در ایجاد اشتغال و تقویت اقتصاد منطقه دارد.