اهمیت لوله کشی گاز
لوله کشی گاز از ارکان مهم پیشرفت یک کشور به حساب می‌آید.صادرات،تقویت اقتصادی کشور،ایجاد اشتغال و افزایش رفاه اجتماعی تنها گوشه‌ای از مزیت های لوله کشی گاز محسوب می‌شوند. به طوریکه دهه ها هزینه زیادی برای لوله کشی گاز در ایران انجام شد.اکنون در اغلب مناطق کشور به لوله کشی گاز دسترسی دارند و گاز برای مصارف خانگی و صنعتی به سادگی تامین می‌شود اما لوله کشی گاز تاریخچه طولانی پشت خود دارد که از قرن ها قبل از میلاد آغاز می‌شود.
از نظر نوع گاز انتقالی نیز در ابتدا، لوله‌کشی گاز برای انتقال و هدایت گاز زغال‌سنگ مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما با گذشت زمان، گاز طبیعی جایگزین آن شد. امروزه خطوط لوله گاز عمدتاً برای انتقال گاز طبیعی به کار می‌روند، در حالی که گازهای هیدروکربنی دیگر، مانند گاز lpg و گاز بوتان ، به دلیل ویژگی‌های خاص خود، معمولاً از طریق تانکرها حمل و نقل می‌شوند.
پیشتازان لوله کشی گاز جهان
تاریخچه گاز نشان می‌دهد که مردم چین از ۵۰۰ سال پیش از میلاد از با استفاده از لوله های توخالی بامبو برای هدایت گاز طبیعی به دریا استفاده می‌کردند تا با تبخیر آب دریا نمک مورد نیاز خود را استخراج کنند.البته این لوله کشی بسیار ساده و ابتدایی بود. این روش هرچند بسیار ساده و ابتدایی بود، اما به‌عنوان یکی از نخستین نمونه‌های استفاده از گاز در تاریخ شناخته می‌شود.
اولین لوله کشی مدرن گاز را می‌توان به بریتانیا در قرن ۱۸ میلادی نسبت داد.این لوله ها از جنس چدن بودند و برای انتقال گاز زغال سنگ از آن استفاده می‌شد این نوآوری باعث روشنایی خیابان های لندن با چراغ های گازی شد که توجه ناصرالدین شاه را جلب کرد و پس از بازگشت از بریتانیا دستور احداث کارخانه چراغ گازی را صادر کرد.
در ابتدا جنس لوله ها از چدن بود بعد از آن در قرن ۱۹ لوله های فولادی در اندازه های مختلف ساخته شد.امروزه لوله ها از جنس فولاد یا پلی اتیلن هستند لوله های پلی اتیلنی به دلیل وزن سبک، نصب آسان و مقاومت در برابر خوردگی، برای خطوط گازرسانی شهری و روستایی بسیار محبوب شده‌اند، در حالی که لوله‌های فولادی همچنان در انتقال گاز فشار قوی و مسافت‌های طولانی استفاده می‌شوند.
آغاز لوله کشی گاز در ایران
اولین لوله‌کشی گاز در ایران در شهر مسجدسلیمان انجام شد. این پروژه در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی با هدف جلوگیری از هدررفت گازهای میدان نفتی مسجدسلیمان آغاز شد. گاز استخراج‌شده از این میدان برای مصارف خانگی و صنعتی محلی در مسجدسلیمان استفاده می‌شد. این لوله‌کشی در مقیاسی کوچک و محدود طراحی شده و فقط مسجدسلیمان را شامل می‌شد.
در ادامه، با کشف منابع گازی جدید در ایران، یکی از پروژه‌های مهم لوله‌کشی، انتقال گاز از میدان گازی گچساران به کارخانه تازه‌تأسیس تولید کود شیمیایی در مرودشت شیراز بود. این پروژه در راستای تأمین گاز به‌عنوان ماده اولیه برای تولید کودهای شیمیایی انجام شد و نمونه‌ای از گسترش استفاده از گاز طبیعی در بخش‌های صنعتی ایران بود.
خط لوله سراسری اول
خط لوله سراسری اول ایران (IGAT-1)، نخستین خط انتقال گاز طبیعی در کشور است که در دهه ۱۳۴۰ شمسی برای انتقال گاز از میدان‌های گازی جنوب ایران به شمال کشور و صادرات به اتحاد جماهیر شوروی احداث شد. این خط لوله با طول حدود ۱۱۰۰ کیلومتر، گاز استخراج‌شده از منابع گازی آغاجاری و مناطق اطراف را به مناطق صنعتی و شهری داخلی و همچنین به شبکه انتقال گاز شوروی انتقال می‌داد. این پروژه، نقطه عطفی در بهره‌برداری از منابع گاز طبیعی ایران و ورود به بازار جهانی انرژی بود.
در پروژه خط لوله سراسری اول، گاز از مبدا میدان های گازی جنوب غربی مخصوصا آغاجاری به به مقصد آستارا برای اتصال به شبکه گاز اتحاد جماهیر شوروی انتقال یافت.این خط لوله پیشرفت بزرگی برای لوله کشی گاز ایران محسوب می‌شود زیرا علاوه بر مزایای صادرات گاز، خط لوله در مسیر خود از شهرهای تهران،اصفهان و… می‌گذشت و امکان گازرسانی به این مناطق را فراهم می‌ساخت.
تحولات لوله‌کشی گاز در ایران پس از خط لوله سراسری اول
پس از افتتاح خط اول کشور در جهت توسعه بیشتر لوله کشی گاز در ایران حرکت کرد.با افزایش تولید گاز از میادین گازی مختلف در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰، خطوط لوله‌ای برای اتصال مناطق مختلف به شبکه سراسری گاز طراحی و اجرا شد.به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی گازرسانی به مناطق دورافتاده و روستا ها نیز صورت گرفت. در حال حاضر، شبکه انتقال گاز ایران شامل ده خط لوله سراسری است که گاز تولیدی از میادین عظیمی همچون پارس جنوبی را به نقاط مختلف کشور منتقل می‌کنند.
سخن آخر
لوله کشی گاز، مسیر طولانی و پر چالشی را پشت سر گذاشته است.این تحولات شامل نوع گاز انتقالی، جنس لوله ها و… می‌شود.لوله کشی گاز در ایران نیز یکی از موفق‌ترین دستاورد های زیرساختی کشور در دهه های اخیر به شمار می‌آیند که توانسته‌اند علاوه بر پوشش گسترده مناطق شهری و صنعتی، بسیاری از مناطق روستایی را نیز از مزایای گاز طبیعی بهره‌مند کنند.