آنالیز نفت کوره و شرایط خرید

مقدمه‌ای بر نفت کوره

نفت کوره (Fuel Oil) یکی از فرآورده‌های سنگین نفت خام است که پس از جداسازی محصولات سبک‌تر مثل گاز lpg و گازوئیل در فرآیند پالایش به دست می‌آید. این سوخت به دلیل چگالی بالا و ارزش حرارتی زیاد، به عنوان منبعی برای تولید انرژی شناخته می‌شود. یکی از انواع نفت کوره، مازوت است که با وجود معایب متعدد، به‌ویژه تأثیرات منفی زیست‌محیطی ناشی از گوگرد و ذرات معلق، همچنان به‌صورت محدود در موارد خاصی مانند برخی نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این مقاله، ابتدا به تحلیل و بررسی آنالیز نفت کوره پرداخته می‌شود تا درک بهتری از خواص و کاربردهای آن به دست آید. در نهایت، نحوه خرید این فرآورده نفتی نیز توضیح داده خواهد شد تا اطلاعات جامعی درباره فرآیند تهیه آن ارائه شود. هدف این است که هم جنبه‌های فنی و هم جنبه‌های عملی مرتبط با نفت کوره و مازوت به شکلی روشن و کاربردی بیان شود.

بررسی پارامترهای آنالیز نفت کوره

چگالی در دمای ۱۵ درجه

چگالی نشان‌دهنده میزان جرم موجود در واحد حجم یک ماده است و معمولاً با واحدهای کیلوگرم بر متر مکعب (kg/m³) یا گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cm³) بیان می‌شود. به طور کلی در آنالیز فرآورده‌های نفتی و گازی همچون پنتان ، نفت کوره و… اهمیت زیادی دارد.به‌طوری‌که هرچه چگالی بالاتر باشد، نشان‌دهنده‌ی وجود ترکیبات سنگین‌تر و ناخالصی‌های بیشتر در فرآورده مورد نظر است که این موضوع می‌تواند به کاهش کیفیت احتراق و افزایش آلودگی زیست‌محیطی منجر شود. نفت کوره با چگالی بیش از حد استاندارد معمولاً سخت‌تر مشتعل می‌شود، فرآیند احتراق آن ناقص‌تر است و حمل‌ونقل آن نیز به دلیل وزن بالاتر و نیاز به تجهیزات خاص، دشوارتر خواهد بود. بر همین اساس، برای اطمینان از کیفیت مناسب و امکان استفاده بهینه، چگالی نفت کوره در دمای ۱۵ درجه سانتی‌گراد باید کمتر از ۹۹۰ کیلوگرم بر متر مکعب باشد.

ویسکوزیته در دمای ۵۰ درجه

ویسکوزیته یا گران‌روی بیانگر میزان مقاومت یک فرآورده در برابر جریان یافتن است و مستقیماً به ترکیب و میزان ناخالصی‌های موجود در آن بستگی دارد؛ به‌طوری‌که با افزایش ناخالصی‌ها، ویسکوزیته نیز افزایش می‌یابد. ویسکوزیته بالا موجب سخت شدن جریان نفت کوره شده و فرآیند انتقال و پمپاژ آن را دشوار می‌سازد، همچنین باعث کاهش اشتعال‌پذیری سوخت و احتراق ناقص در موتور می‌شود. همانطور که در برگه آنالیز نفت کوره مشاهده می‌کنیم، بر اساس استانداردهای فنی، ویسکوزیته نفت کوره در دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد نباید از ۳۸۰ سانتی‌استوک (cSt) تجاوز کند تا شرایط مناسب برای انتقال، نگهداری و مصرف فراهم باشد.

Pour Point

نقطه ریزش دمایی است که در آن سوخت (یا هر سیال دیگر) دیگر نمی‌تواند به صورت مایع جریان یابد و شروع به جامد شدن یا سفت شدن می‌کند. به عبارت دیگر، این دما نشان‌دهنده پایین‌ترین دمایی است که در آن سوخت هنوز قابلیت جریان دارد. نقطه ریزش برای انتخاب سوخت مناسب در مناطق سردسیر بسیار مهم است. در مناطقی که دمای محیط به زیر نقطه ریزش سوخت می‌رسد، ممکن است سوخت در مخازن، خطوط لوله یا پمپ‌ها جامد شود و عملکرد سیستم را مختل کند. اگر نقطه ریزش سوخت بالا باشد (مثل مقدار گزارش‌شده در تصویر شما)، ممکن است نیاز به پیش‌گرمایش سوخت یا استفاده از افزودنی‌های کاهش‌دهنده نقطه ریزش (Pour Point Depressants) باشد تا از جامد شدن سوخت در دماهای پایین جلوگیری شود.

Flash Point

نقطه اشتعال، پایین‌ترین دمایی است که در آن بخارات ناشی از سوخت، در حضور یک منبع جرقه یا شعله، قادر به ایجاد شعله لحظه‌ای (فلاش) هستند. برای اندازه‌گیری این پارامتر، نمونه‌ای از سوخت به‌تدریج گرم می‌شود و در فواصل مشخص، منبع اشتعال به آن نزدیک می‌شود؛ نخستین دمایی که در آن شعله ظاهر شود، به‌عنوان نقطه اشتعال ثبت می‌گردد. این ویژگی از نظر ایمنی، حمل‌ونقل و نگهداری نفت کوره اهمیت زیادی دارد . نفت کوره برخلاف سوخت‌هایی همچون پروپان و بوتان نقطه اشتعال بالاتری دارد.

مقدار کل سولفور

Total sulfur مقدار کل گوگرد موجود در فرآورده را نشان می‌دهد. با توجه به مضرات و آلودگی‌های ترکیبات گوگردی میزان آن باید محدود و با توجه به برگه آنالیز نفت کوره، حداکثر می‌تواند ۳.۵% نفت کوره را تشکیل دهد.

Carbon Residue

باقیمانده کربن به مقدار مواد جامدی اشاره دارد که بعد از سوزاندن یا تجزیه سوخت (مثل نفت کوره) در شرایط خاص باقی می‌ماند. این مواد جامد عمدتاً از کربن تشکیل شده‌اند، یعنی بخشی از سوخت که به جای اینکه کاملاً بسوزد و به گاز (مثل دی‌اکسید کربن) تبدیل شود، به شکل جامد (شبیه ذرات کربن یا دوده) باقی می‌ماند. این پارامتر نشان‌دهنده تمایل سوخت به تشکیل رسوبات کربنی در هنگام احتراق است. سوخت‌های سبک‌تر (مثل گازوئیل) باقیمانده کربن کمتری دارند، در حالی که سوخت‌های سنگین‌تر (مثل نفت کوره یا مازوت) باقیمانده کربن بیشتری تولید می‌کنند.

Ash Content

این پارامتر به معنای میزان مواد معدنی است که پس از سوختن کامل مازوت یا نفت کوره به شکل خاکستر باقی می‌ماند. از این مواد معدنی می‌توان به اکسیدهای فلزی،نمک ها و سیلیس اشاره کرد. هر چقدر میزان خاکستر معدنی بیشتر باشد کیفیت سوخت پایین‌تر است زیرا احتمال رسوب مواد معدنی در تجهیزات را بالا می‌برد.

Calorific value

مطابق با برگه آنالیز نفت کوره ، ارزش حرارتی مقدار انرژی حرارتی است که از سوختن کامل یک واحد جرم (یا حجم) از سوخت آزاد می‌شود. به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که سوخت چقدر “قدرت گرمایی” دارد و چه مقدار انرژی می‌تواند تولید کند. ارزش حرارتی نشان می‌دهد که سوخت چقدر انرژی می‌تواند تولید کند. هرچه ارزش حرارتی بالاتر باشد، سوخت انرژی بیشتری در واحد جرم تولید می‌کند و برای تولید گرما یا کار مکانیکی (مثلاً در موتورها) کارآمدتر است. حداقل مقدار ارزش حرارتی برای نفت کوره یا مازوت باید ۴۱.۷۰ MJ/kg باشد.

پروسجر فروش نفت کوره

پیش‌پرداخت و نرخ ارز

واریز ۱۰% ارزش معامله به‌عنوان پیش‌پرداخت، حداکثر یک ساعت پیش از شروع عرضه الزامی است. این مبلغ پس از تسویه نهایی، با کسر کارمزدها به حساب اعلامی مشتری بازگردانده می‌شود. نرخ تسعیر ارز بر اساس میانگین نرخ خرید و فروش اسکناس دلار در سامانه سنا تعیین می‌شود. برای محاسبه پیش‌پرداخت، نرخ ارز دو روز کاری قبل از عرضه و برای کارمزدها، نرخ یک روز کاری قبل از معامله مبنا قرار می‌گیرد.

نحوه تسویه و تحویل

تسویه معامله خارج از پایاپای و صرفاً به‌صورت ارزی انجام می‌شود. تسویه نقدی امکان‌پذیر نیست و خریدار موظف است کل مبلغ را پیش از بارگیری پرداخت کند. تحویل کالا به‌صورت درب کارخانه بوده و پس از تحویل، فروشنده مسئولیتی در قبال حمل‌ونقل یا نحوه مصرف ندارد. همچنین خریدار موظف است ظرف حداکثر ۲۰ روز از صدور حواله، فرآورده را برداشت کند. در غیر این صورت، فروشنده می‌تواند حواله را ابطال کرده و هزینه‌های انبارداری و خسارت را از خریدار مطالبه کند.

مستندات و تعهدات خریدار

خریدار باید پیش از عقد قرارداد، مستندات توانایی مالی خود را ارائه دهد. همچنین موظف است کل محموله را در زمان اعتبار قرارداد برداشت کند. عدم انجام این تعهد، مشمول جریمه‌های مشخص‌شده در قرارداد و مقررات بورس انرژی خواهد شد. واگذاری حواله به غیر ممنوع بوده و خریدار یا نماینده معرفی‌شده (به همراه باربری اعلام‌شده) باید شخصاً برای تحویل بار حضور یابند.

حمل و صادرات

صادرات فقط از طریق مرزهای گمرکی مجاز انجام می‌شود و اعلام مقصد صادراتی بر عهده خریدار است. کلیه هزینه‌های بارگیری، آزمایش نمونه، ترخیص، مالیات، بیمه، گمرک، و هزینه‌های بندری به عهده خریدار خواهد بود. کشتی معرفی‌شده برای بارگیری باید استانداردهای مورد تأیید شرکت ملی نفت ایران را داشته باشد و فروشنده پس از بررسی شرایط فنی، آن را تأیید خواهد کرد.

سیاهه و قیمت‌گذاری

فروشنده موظف است حداکثر تا ده روز پیش از دوره دو روزه بارگیری، سیاهه علی‌الحساب را بر مبنای ۱۲۰ درصد میانگین پنج قیمت آخر منتشرشده در نشریه Platts و با در نظر گرفتن نرخ تسعیر ارز درج‌شده در قرارداد، صادر نماید. خریدار نیز موظف است تا پایان وقت اداری یک روز پیش از شروع دوره بارگیری، مبلغ سیاهه علی‌الحساب را به حساب اعلامی فروشنده واریز یا اعتبار لازم را تأمین کند. قیمت نهایی محموله پس از صدور بارنامه، با توجه به دوره قیمت‌گذاری توافق‌شده در قرارداد و سایر شرایط تعیین می‌شود و خریدار باید حداکثر ظرف مدت ۲۰ روز تقویمی پس از صدور بارنامه، مبلغ نهایی را به‌طور کامل تسویه کند.

اعتراضات و نمونه‌برداری

تحویل محصول بر اساس آنالیز نفت کوره تأییدشده توسط سازمان بورس انرژی انجام می‌شود. خریدار موظف است پیش از برداشت، فرآورده را مورد آزمایش قرار داده و نمونه شاهد تهیه نماید. در صورتی‌ که این اقدام انجام نشود، خریدار حق هیچ‌گونه اعتراض بعدی نسبت به کیفیت فرآورده را نخواهد داشت. همچنین، در صورت عدم معرفی بازرس از سوی خریدار، گزارش بازرس معرفی‌شده از سوی فروشنده به‌عنوان مرجع نهایی تلقی شده و قابل اعتراض نخواهد بود.

موارد خاص و جرائم

در صورتی‌ که خریدار در مهلت مقرر موفق به برداشت محموله یا معرفی کشتی واجد شرایط نشود، فروشنده می‌تواند در صورت امکان عملیاتی و تدارکاتی، بازه زمانی جدیدی برای بارگیری اعلام کند. چنانچه خریدار در بازه جدید نیز اقدام لازم را انجام ندهد، فروشنده مجاز است معامله را فسخ کرده و تا سقف ۵% از ارزش معامله (بر اساس قیمت پایه اعلام‌شده در اطلاعیه عرضه) را به‌عنوان جریمه، از خریدار مطالبه کند.

تسویه نهایی و پرداخت مابه‌التفاوت

در صورتی که مبلغ درج‌شده در سیاهه نهایی بیش از مبلغ سیاهه علی‌الحساب باشد (در حالت تسویه نقدی)، خریدار موظف است ما‌به‌التفاوت را حداکثر ظرف ۲۰ روز تقویمی پس از تاریخ صدور بارنامه به حساب معرفی‌شده فروشنده واریز و تسویه نماید. در صورت تأخیر در پرداخت، خریدار مکلف است در بازه تأخیر تا پنج روز، بهره دیرکرد معادل حاشیه سود یک درصد و در صورت تأخیر بیش از پنج روز، بهره‌ای معادل حاشیه سود ۶ درصد به‌علاوه نرخ LIBOR با مبنای سپرده‌گذاری سه‌ماهه دلار (منشأ BBA) پرداخت نماید.

هزینه‌ها و مسئولیت‌های خریدار

کلیه هزینه‌های مرتبط با حمل، بارگیری، گمرک، ترخیص، بیمه، مالیات، عوارض، کارمزدهای بانکی، هزینه‌های بندری و دو سر کارمزد معاملات بورس، به جز مواردی که در شرایط فروش فوب صراحتاً بر عهده فروشنده گذاشته شده، بر عهده خریدار خواهد بود. همچنین چنانچه فروشنده اقدام به اظهار گمرکی کالا از مبادی رسمی به نام خود نماید، محموله مشمول مالیات و عوارض بر ارزش افزوده نخواهد شد، چرا که ماهیت آن صادراتی تلقی می‌شود.

عدم معرفی کشتی یا تأخیر در برداشت

در صورتی که خریدار در مهلت مقرر اقدام به معرفی کشتی یا تعیین دوره برداشت ننماید، یا کشتی معرفی‌شده در بازه دو روزه اعلام‌شده (Laycan) وارد بندر نشود، یا بخشی از محموله برداشت نشده باقی بماند، فروشنده می‌تواند در صورت امکان عملیاتی و لجستیکی، اقدام به تحویل در زمان دیگری نماید. حداکثر ظرف پنج روز کاری پس از اعلام خریدار مبنی بر از دست رفتن دوره بارگیری و درخواست دوره جدید، فروشنده دو بازه زمانی دو روزه در فاصله ۴۰ تا ۶۰ روز پس از تاریخ معامله پیشنهاد می‌کند. خریدار موظف است ظرف دو روز کاری یکی از این دوره‌ها را به‌عنوان بازه قطعی برداشت انتخاب نماید. عدم انتخاب یا عدم برداشت در دوره جدید، به منزله انصراف تلقی شده و فروشنده مجاز است معامله را فسخ کرده و تا سقف ۵% ارزش معامله (بر اساس قیمت پایه مندرج در اطلاعیه عرضه) را به‌تناسب مقدار برداشت‌نشده، به‌عنوان جریمه از خریدار مطالبه نماید.

سایر شرایط

تمام موارد پیش‌بینی‌نشده در این متن، تابع مفاد قرارداد منعقده بین خریدار و فروشنده خواهد بود و هرگونه اختلاف یا تفسیر، مطابق با مفاد آن قرارداد و قوانین بورس انرژی ایران صورت خواهد گرفت.