مس سولفات یک ترکیب شیمیایی چند کاره دارای گستره وسیعی از کاربردها در کشاورزی، پزشکی و صنایع شیمیایی می باشد. یک ماده قی آور قوی است و برای درمان مسمومیت با فسفر نیز مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین می توان از آن برای جلوگیری از رشد جلبک ها استفاده کرد.
این نمک بسته به درجه آب پوشی به صورت ترکیبات متفاوت یافت میشود.مانند فرم بدون آب و فرم های آبپوشیده متنوعی از سولفات مس شامل مس سولفات سه آبه، پنج آبه و هفت آبه موجود است. با این وجود سولفات مس پنج آبه (CuSO4.5H2O) متداول ترین فرم این نمک است.
مس سولفات
حقیقت مس سولفات مس سولفات یک نمک آب تبلور میباشد که پس از نوشتن فرمول آن تعداد مولکولهای آب را می‌نویسیم، فرصت بدی نیست که طرز محاسبه‌ی تعداد مولکولهای آب تبلور را یادآوری کنیم. برای این کار ابتدا جرم نمک خشک را به مول آن تبدیل می‌کنیم سپس جرم آب را به مول آن تبدیل می‌کنیم و در آخر مول آب را بر مول نمک خشک تقسیم می‌کنیم که عدد به دست آمده تعداد مولکولهای آب تبلور می باشد. اما مس سولفات را با روش‌های متفاوتی تهیه می‌کنند که الکترولیز یکی از آن‌ها است. الکترود‌های مس در داخل یک الکترولیت سولفوریک اسید قرار گرفته و طی فرآیند الکترولیز مس سولفات تولید میشود. روش دیگر استفاده از الکترولیتی از نمک منیزیم سولفات در کنار آند مسی میباشد.
کاربردهای این ترکیب مس سولفات یک ترکیب شیمیایی با اهمیت و کاربردی است که جای خود را در زمینه‌های گوناگونی تثبیت کرده است.
کاربرد های مس سولفات
۱) مس سو لفات برای انجام فرآیندهای ایجاد پیوند‌ها و ترکیبات آلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرم بی‌آب این ترکیب به عنوان کاتالیزور در فرآیند تولید ترکیبات آلی استفاده میشود. ۲) از مس سولفات کاربرد زیادی در زمینه‌ی ساخت مواد آتش‌بازی دارد که یکی از آن‌ها تولید رنگ سبز در آتش میباشد. ۳) در زمینه‌ی کشاورزی از این ترکیب برای تولید مواد از بین برنده‌ی گیاهان برای نابود کردن گیاهان هرز و تولید قارچ‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها و مواردی دیگر استفاده میشود. برای مثال قارچ‌زدگی درخت انگور یا همان مو توسط مس سولفات و ترکیبی که از آن تهیه میشود درمان میشود. ۴) یکی دیگر از کاربردهای این ترکیب استفاده‌ی آن در تصفیه و پاکسازی آب از جانداران و جلبک‌های آبی میباشد. به همین دلیل استفاده از مس سولفات در آکواریم‌ها نیز تقریبا رایج است و باعث از بین رفتن انگل‌ها و تصفیه آب میشود.
کاربرد مس سولفات در کشاورزی
مس سولفات پنج آبه به طور متداول به عنوان ضد قارچ برای کنترل ویروس های باکتریایی وبیماری های قارچی محصولات ,میوه ها وسبزی ها مانند زنگ گیاه ,لکه برداشتن برگ ها,آفت ها وزخم پوست سیب استفاده می شود.سولفات مس در تشکیل کلروفیل و پدیده فتوسنتز دخالت دارد.
سولفات مس همچنین باعث تحریک در تشکیل ویتامین A میشود. نقش متابولیکی مس در چندین سیستم آنزیمی مشخص شده است و همچنین نقش مهمی در بیوسنتز و فعالیت اتیلن به عنوان هورمون رسیدگی میوه ها داراست. فرم قابل جذب مس در خاک کاتیون دو ظرفیتی Cu+2 میباشد .فرآیند جذب مخصوص قابلیت دسترسی مس را تحت تاثیر قرار میدهد، این فلز در اسیدیته بالا بسختی جذب میشود از اینرو استفاده از ترکیبات سولفاته در حل این مشکل موثر است .
برای رفع کمبود مس (Cu) می توان یا کودهای حاوی آن را یا سولفات مس محلول در اب را به خاک اضافه و یا محلول پاشی نمود.. کاربرد سولفات مس در حد ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ گرم در ۱۰۰۰ لیتر آب در اوایل بهار نیز موفقیت آمیز میباشد. در غلظت زیاد، مس نیز باعث مسموم شدن گیاه شده، میوه ها حالت ترک خورده و سیاه رنگ پیدا می کنند و در روی برگ‍ها نیز نقاط نکروزه قهوه ای رنگ و ریزی مشاهده می شود.
موارد مصرف صنعتی
سولفات مس ، در تولید رنگ های آبی و سبز ، در رنگرزی پارچه های نخی و ابریشمی ، معادن ، آبکاری ، ساخت مرکب برای ورق های حلبی ، رنگ مو ، تولید سموم قارچ کش و باکتری کش ، حفاظت چوب و تراورس ، رنگرزی چرم ، باطری سازی ، گراور سازی ، از بین بردن خزه در استخر ها ، مکمل غذای دام وطیور ، تولید شعله سبز در مواد آتش بازی مورد استفاده است .معمولاً در صنایع مختلف از سولفات مس که فاقد اسید نیتریک باشد ، استفاده می شود.
استفاده از سولفات مس به مقدار ۵۰۰ppm در آب آشامیدنی ماکیان برای کنترل آسپرژیلوز و کاندیدیاز و درماتیت گانگرنی توصیه شده است.
مس سولفات اغلب برای تهیه کاتالیست ها برای چندین واکنش در بسیاری از صنایع استفاده می شود.
فرم بدون آب مس سولفات بسیاری از فرایند ها مانند جابه جایی در سنتز های آلی را کاتالیز می کند.
در خالص سازی گاز ها برای برداشتن هیدروژن کلریدوهیدروژن سولفید استفاده می شود.
کاربرد مس سولفات در تهیه ی رنگرز میانی وکاتالیز سنتز ترکیب دی آزو ورنگ خوردن پتالوسیانین بسیار متداول است.
مس سولفات در آبکاری به عنوان الکترولیت استفاده می شود وهم چنین در واکنش های رسوبی مورد استفاده قرار می گیرد.
به عنوان یک ماده افزایشی در چسب ها استفاده می شود.
مس سولفات به عنوان یک ماده رنگ دهنده برای شیشه ,چسب وسرامیک استفاده می شود.
مس سولفات هم چنین در بسیاری از رشته های شیمی برای انجام واکنش های متنوع استفاده می شود.
کاربرد مس سولفات در سلامتی عمومی و پزشکی
کاربرد مس سولفات به عنوان ضد قارچ تنها در کشاورزی نیست ,بلکه هم چنین به عنوان یک گند زدا وضدعفونی کننده بر علیه عفونت های قارچی در انسان نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
مس سولفات در تهیه سبز پاریس برای کشتن پشه لارو که عامل مالاریا است به کار می رود.
برای جلوگیری از رشد جلبک ها مخصوصا در استخرهای شنا ومخازن آب به کار می رود.
مس سولفات به ریشه کن کردن نرم تنان در اسکله ها که باعث ایجاد انگل های کرم های پهن در انسان می شود کمک می کند.
بنابراین این ها همه درباره ی کاربرد های مس سولفات بود.علاوه بر کاربرد های فوق مس سولفات ,این همچنین در تهیه ی چوب های نگهدارنده برای محافظت تیر ها از کرم زدگی ویا پوسیدگی چوب استفاده می شود.همچنین به عنوان دندانه در رنگرزی وبه عنوان یک واکنشگر در فرایند دباغی مورد استفاده قرار می گیرد.علاوه بر این رشد دادن بلورهای مس سولفات یکی از پروژه های زیبای علمی متداول برای دانش آموزان راهنمایی ودبیرستان است.
مخلوط مس سولفات و آمونیم کربنات به عنوان ترکیب خرمایی برای استرون سازی خاک و یا در پرورش گل برای جلوگیری از پزمرده شدن گیاهان جوان استفاده می شود.
برای تولید مخلوط بورد و همراه با کود که برای کارکرد برگ ها و معالجه دانه ها و برای معالجه بیماری های قارچی بر روی انگور ها, هندوانه ها ومیوه های هسته داراستفاده می شود .
مس سولفات پنج آبه به عنوان ضد نرم تن برای دفع کردن و کشتن حلزون ها ونرم تنان استفاده می شود.
به عنوان ضد جلبک برای جلو گیری از رشد جلبک ها استفاده می شود.
۳.کاربردهای دیگر
- سولفات مس اغلب برای تهیه کاتالیست ها برای چندین واکنش در بسیاری از صنایع استفاده می شود.
- به عنوان یک ماده افزایشی در چسب ها استفاده می شود.
- فرم بدون آب سولفات مس بسیاری از فرآیند ها مانند جابجایی در سنتزهای آلی را کاتالیز می کند.
- در خالص سازی گازها برای برداشتن هیدروژن کلرید و هیدروژن سولفید استفاده می شود.
- در تهیه رنگرز میانی و کاتالیز سنتز ترکیب دی آزو و رنگ خوردن پتالوسیانین بسیار متداول است.
- استفاده به عنوان ماده محافظ چوب در برابر کرم و پوسیدگی
- کنترل رشد ریشه درختان در لوله های فاضلاب استفاده میشود
- در صنایع نساجی به عنوان عامل تثبیت کننده ی رنگ استفاده می شود.
- خالص سازی گازها برای حذف هیدروژن کلرید و هیدروژن سولفید
- حفظ و نگهداری چوب و خمیر آسیاب شده ی چوب
- در عملیات حکاکی و چاپ سنگی استفاده می شود.
- جهت تهیه ی ابریشم مصنوعی
- در ساخت لاستیک مصنوعی استفاده می شود.
- تصفیه ی نفت ، ساخت فولاد ، آبکاری استفاده می شود.
- سولفات مس به عنوان یک ماده رنگ دهنده برای شیشه، چسب و سرامیک استفاده می شود.
- استفاده به عنوان عامل رنگی و ضدعفونی کننده در استخرها
- سولفات مس همچنین در بسیاری از رشته های شیمی برای انجام واکنش های متنوع استفاده می شود.
- در آبکاری به عنوان الکترولیت استفاده می شود و همچنین در واکنش های رسوبی مورد استفاده قرار می گیرد.
- استفاده از سولفات مس به مقدار ppm 500 در آب آشامیدنی کاکیان برای کنترل آسپرژیلوز و کاندیدیاز و درماتیت گانگرنی توصیه شده است.
نکات ایمنی
اشتعال
- تولید CO2 در هنگام حریق.
تماس با چشم
- نابود کننده چشم و ممکن است حساسیت دیگری برای چشم به همراه داشته باشد
- حفاظت چشم ، استفاده از عینک ایمنی و محافظ صورت – دوش و چشم شور تعبیه نمائید
- درصورت تماس، برای ۱۵ دقیقه چشم ها را با مقدار زیادی آب بشویید. لنزهای تماسی را بیرون بیاورید.
بلع و گوارش
- مضر جهت بلع
- نحوه محافظت ،در هنگام کار خوردن ، آشامیدن و سیگار کشیدن ممنوع
- دهان را با آب بشویید. و برای مراقبت های پزشکی ارجاع دهید.
تماس با پوست
- تماس پوستی با این ماده می تواند برای کلیه و کبد مضر باشد
- حفاظت صورت ، لباس ایمنی مناسب پوشیده شود .از چکمه و دستکش مقاوم شیمیایی استفاده کنید
- در صورت تماس،شستشو با صابون و آب فراوان
تنفس
- در صورت استنشاق گرد آن و غبار باعث تحریک تنفسی می شود
- نحوه محافظت ، تهویه موضعی یا حفاظت دستگاه تنفسی.
- هوای تازه ، استراحت . استفاده از تنفس مصنوعی و اکسیژن در صورت نیاز
بسته‌بندی و نگهداری سولفات مس
درب ظروف را محکم ببندید و در جای خشک و خنک نگهداری کنید. خورنده استیل با فلزاتی که به خوبی پودر شده اند ناسازگار است. به حرارت و هوا حساسیت دارد. شوره زننده (نمک) است.