روغن پایه چیست؟

تولید روغن پایه

با توجه به اینکه انجام فرٓایندهای پالایشی مختلفی که امروزه جهت تولید روغن های پایه رایج می باشند میتواند منجر به تولید روغنهای پایه ای با خواص متفاوت گردد، انجمن نفت ٓامریکا (API) اقدام به طبقه بندی روغنهای پایه با توجه به خواص فیزیکی شیمیایی و مشخصات آنها نموده که در ادامه به بررسی انها میپردازیم.

سه گروه اول، روغنهای پایه حاصل از پالایش نفت خام هستند که در این میان روغنهای پایه گروه III گروهی است که بیشترین میزان فرآیند بر روی آن انجام گرفته است، گرانترین است و بالاترین عملکرد را در میان روغن های معدنی حاصل شده از نفت خام داراست. روغنهای گروه IV سینتتیک (پایه PAO) بوده و به روش شیمیایی ساخته میشوند. استرها، گالیکولها و سایر روغنهای پایه که مشخصات آنها مطابق چهار گروه اول نمیباشد

گروه V

جزء گروه V این طبقه بندی محسوب میشوند.

روغنهای نفتنیـک نیز که شاخص گـرانروی آنها به دلیـل پایین بودن درصد مواد پارافینی در ترکیب ٓانها، پایین میباشد جزء این گروه محسوب میشوند. روغنهای پایه نفتنیک از نفت خامهایی تولید میگردند که فاقد مواد پارافینی بوده و دارای درصد بالایی مواد نفتنیک (حلقه های اشباع) باشند.

تنها از چند میدان نفتی در جهان میتوان نفت خام نفتنیک استخراج نمود. تقریبا تمامی میادین نفتی منطقه خاورمیانه ماهیت پارافینیک دارند و لذا روغن پایه حاصل از پالایش آنها نیز پایه پارافینک میباشد. روغنهای پایه نفتنیک به دلیل نداشتن وکس (مواد پارافینی) نقاط ریزش بسیار پایینی دارند و به همین دلیل در فرمولاسیون روغنهای مخصوص سیستمهای تبرید از آنها استفاده میشود.

لازم به ذکر است روغنهای پایه گروه III که به روش هایدرکراکینگ شدید و یا هایدروایزومریزاسیون تولید میگردند خواصی بسیار نزدیک به روغنهای سینتتیک گروه IV دارند و تولیدکنندگان روانکارها میتوانند بر روی محصولات تولید شده با این روغنهای پایه از کلمه ”سینتتیک” استفاده نمایند.

کلیه روغنهای پایه

که در حال حاضر در ایران تولید میشوند به روش استخراج با حلال پالایش میشوند و روغن های پایه حاصله، جزء گروه I طبقه بندی API قرار میگیرند. هنوز هیچ واحدی جهت تولید روغن های پایه گروه II و بالاتر در ایران راه اندازی نشده است و تولیدکنندگان روانکارها، نیاز خود به این روغن های پایه را از طریق واردات تامین می نمایند. روغن موتور از ترکیب روغنهای پایه و ادتیوها (افزودنیها) بدست می آید.

ده شده در تولید روغن موتور موتوسل فلای از نوع معدنی میباشد)، روغن‌های پایه سنتتیک (روغن های مصنوعی synthetic, روغن پایه روغن موتور موتوسل ۵W-40 SN از نوع سینتتیک میباشد)، روغن‌های نیمه سنتتیک (semi-synthetic که ترکیبی از روغنهای پایه معدنی و روغنهای سنتتیک هستند مثلا روغن پایه موتوسل ۱۰W-40 SM از نوع نیمه سننتیک است)، روغن‌های پایه گروه ۳(GIII که به روغن های پایه نسل جدید معروفند و به نوعی از بهینه سازی روغن‌های پایه معدنی بدست می¬آیند و در تولید روغن موتور های جدید از آنها استفاده میشود) و آخرین گروه نیز روغنهای پایه تصفیه ای هستند که در ایران جهت تولید روغن موتورهای مونوگرید و روغن‌های با سطح کیفیت پایین استفاده میشود در حالیکه روغن‌های پایه تصفیه دوم همانند آهنهای قراضه بوده و در کشورهای فوق صنعتی از قبیل ایالات متحده آمریکا خوراک اصلی شرکتهای تولید کننده روغن موتور میباشند، در کشور ما بدلیل پایین بودن دانش فرآوری روغن‌های پایه تصفیه، جهت تولید روغن‌های موتور با کیفیت بالا از روغن‌های پایه تصفیه اول یا همان پالایشگاهی که از فرآوری نفت خام بدست میاید، استفاده میشود.

دانش تولید روغنهای پایه در کشور

ضمناً دانش تولید روغن‌های پایه سنتتیک و روغن‌های پایه گروه ۳ در کشور ما ضعیف بوده یا هنوز بومی نشده است لذا این نوع روغنهای پایه معمولاً از کشورهای خارجی وارد میشود.

روغن‌های پایه به تنهایی توانایی محافظت از قطعات موتور و انجام عملیات در موتور را ندارند و اگر فرض کنیم که روغن موتور فقط روغن پایه باشد، کارایی آن بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر نبوده و بایستی آن را زود به زود تعویض نمود لذا مواد افزودنی مختلفی اختراع گردید که به روغنهای پایه اضافه شده و سبب بهبود کارایی روغن موتور میشود. میتوان گفت که روغن های پایه همانند زرده تخم مرغ در تولید شامپو بوده و و افزودنیها شامل ویتامینها ، نرم کننده ها ، ضدشوره ها، مواد پروتئینی و کف کننده ها میباشد.

لذا روغن موتور به معنی ترکیبی از روغنهای پایه و بسته افزودنی ویژه¬ای میباشد که سبب بهبود عملکرد موتور میشود. مواد افزودنی روغن موتور انواع مختلفی داشته و متناسب با افزایش تعداد مواد افزودنی جمله مهمترین مواد افزودنی هستند که به روغن های موتور افزوده میشود، یک روغن موتور خوب بایستی از تمام افزودنیهای بهینه استفاده نماید تا نیاز به مکملهای روغن کاهش یابد و توصیه میشود تاحدامکان از مصرف مکملهای روغن موتور استفاده نشود.

دسته بندی روغنهای پایه موتور ها

روغن موتورها از نظر میزان مواد افزودنی و نوع آن براساس سطح کیفی و استاندارد جهانی API که علامت اختصاری موسسه نفت آمریکاست دسته بندی میشوند. دراین دسته بندی روغن موتورها ابتدا به نوع روغن‌های سواری که با علامت اختصاری S=Station به معنی سواری یا بنزین سوز، و روغن موتورهای دیزل یا گازوئیل سوز که با علامت اختصاری C=Commercial تقسیم بندی میشود، پس از آنکه مشخص شد این روغن موتور متناسب با چه نوع سوختی است، از حروف لاتینی استفاده میشود که بیان میکند سطح کیفی این روغن موتور چقدر است. این حروف از A شروع و تاکنون به Nختم میشود.

به این ترتیب API SA, API SB, …, API SL, API SM, API SN که سطح کیفی API SN بیشتر و بالاتر از روغنهای پایه موتورهای دیگر است. در زمینه روغن موتور های دیزل هم مسئله به این صورت میباشد و روغ موتور API CI-4 سطح کیفیت بیشتری از سطح کیفی CH4و سطح کیفی API CF-4 دارد.