کربنات سدیم چیست و چه کاربردهایی دارد؟

تاریخ آخرین بروزرسانی: ۵ام اردیبهشت ۱۴۰۰

کربنات سدیم (Sodium carbonate) که با نام تجاری سودا اش (Soda ash) نیز شناخته می شود دارای دو فرم سنگین و سبک است که در ادامه به مشخصات هر کدام و تفاوت های آن ها خواهیم پرداخت. از کاربرد های سدیم کربنات می توان به استفاده در ساخت شیشه و محصولات شیشه ای ، تولید مواد شیمیایی ، تصفیه آب و … اشاره کرد . در حل جدول از این ماده با نام های سودا اش ، قلیاب یا قلیا نیز یاد می شود. 

تفاوت کربنات سدیم سبک و سنگین

محصول فوق در دو گرید سبک و سنگین (دانسیته بالا) تولید و مورد استفاده قرار می گیرد. فرم سبک آن ابتدا به وجود می آید و سپس از فرم سبک شده فرم سنگین آن به وجود می آید. گرید سبک ، کمتر از ۰.۵% سدیم کلرید دارد.

استفاده از کربنات سدیم سبک به طور سنتی جایی است که مواد شیمیایی به محلول نیاز دارند. نمودار زیر نشان دهنده تفاوت مقدار مورد استفاده از این ماده به صورت سنگین و سبک را نشان میدهد، دایره بیرونی مربوط به گرید سنگین و دایره درونی مربوط به گرید سبک است . 

تاریخچه کربنات سدیم

تاریخچه کربنات سدیم بر می گردد به حدود ۵۰۰۰ سال پیش برای اولین بار مصریان باستان شکل طبیعی نمک قلیایی ترکیبی شامل سدیم کربنات دکا هیدرات و سدیم بی کربنات را استفاده می‌کردند. رسوبات معدنی نمک‌های قلیایی طبیعی، ترکیبی از سدیم کربنات و سدیم بی کربنات است که از کف دریاچه‌های خشک شده موجود در مصر از زمان‌های گذشته ‌استخراج می‌شده تا در تهیه مومیایی و به عنوان صابون برای شستشو و نیز ساخت ابتدایی شیشه استفاده شود. آن‌ها محصول را از ذخایر تجمعی دریاچه‌های خشک یا با سوزاندن جلبک دریایی و سایر گیاهان دریایی بازیافت کردند.
رومی‌ها همچنین از خاکستر سودا برای پخت نان، ساخت شیشه و برای مقاصد پزشکی استفاده می‌کردند. جالب است بدانید تا نزدیک به قرن ۲۰، این ماده همچنان مثل زمان مصر باستان از خاکستر گیاهان بدست می‌آمد و به همین علت آن را Soda Ash می‌نامیدند.

در سال ۱۷۹۱ میلادی شیمیدان فرانسوی نیکلاس لبانس کربنات سدیم را با استفاده از نمک سدیم کلرید، سولفوریک اسید و سنگ آهک (کلسیم کربنات) در حضور زغال تولید کرد. در روش نیکلاس لبانس ابتدا سدیم کلرید در سولفوریک اسید جوشانده شده تا به سدیم سولفات و گاز هیدروژن کلرید تبدیل شود، سپس سدیم سولفات تولید شده به همراه سنگ آهک و زغال خرد شده حرارت داده می‌شد تا سدیم کربنات حاصل گردد. با وجود اینکه گاز هیدروژن کلرید (هیدروکلریک اسید) حاصل از این واکنش از عوامل آلودگی هوا  به شمار می‌رفت، از این روش تا اواخر ۱۸۸۰ میلادی برای تولید کربنات سدیم استفاده می‌شد.

کاربرد ها

به طور کلی سدیم کربنات جدا از سنگین و سبک بودن در صنایع گوناگونی از جمله: سیلیکات سدیم، شیشه و سرامیک، رنگدانه‌ی آبی لاجوردی، پاک‌کننده‌های پودری، بی کرومات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربرد در ساخت شیشه

مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربرد کربنات سدیم در تولید شیشه است.

این ماده را در دمای بالا حرارت می‌دهند و آن را با ماسه و کلسیم کربنات ترکیب می‌کنند.

سپس به سرعت آن را سرد می‌نمایند. محصول نهایی که از این فرایند به دست می‌آید شیشه است.

کاربرد در تصفیه آب

از این ماده به‌عنوان یک افزودنی رایج در مخازن شهری جهت خنثی‌سازی اثر اسیدی کلر استفاده می‌شود.
همچنین در خنثی‌سازی اسید در استخرهای شنا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربرد کربنات سدیم در آزمایشگاه‌های شیمی به دلیل پایدار بودن و سهولت در اندازگیری دقیق به عنوان عامل اصلی تیتراسیون اسید و باز است.
از مصارف خانگی آن می‌توان به‌عنوان نرم‌کننده آب در شست و شوی لباس‌ها اشاره کرد.
زیرا کربنات سدیم با یون‌های منیزیم و کلسیم موجود در آب سخت مقابله می‌کنند تا مانع از تشکیل پیوند شوند.
در کارگاه های آجرپزی به‌عنوان عاملی برای خمیرکننده استفاده می‌شود تا حجم آب مورد نیاز برای قالب‌گیری کاهش پیدا کند.

کاربرد در صنایع غذایی

در صنایع غذایی از کربنات سدیم به‌عنوان ماده افزودنی به‌عنوان تنظیم کننده میزان ترشی و پایدار کننده استفاده می‌شود.
همچنین عامل جایگزین برای قلیایی کردن به خصوص در چوب شور به جای NaOH به کار می‌رود.
از کاربردهای دیگر آن برای تهیه سریع تر ماکارونی نیز می توان اشاره نمود. 

کربنات سدیم در تولید بستنی چوبی نیز به کار می‌رود.

احساس خنکی که هنگام خوردن بستنی به ما دست می‌دهد (زمانی که بستنی با بزاق دهان خیس می‌شود) به دلیل واکنش گرماگیر بین این ماده و اسید ضعیف است که منجر به تولید کربن دی اکسید می‌شود.

کاربرد در صنعت نساجی

به عنوان عامل ضد اسید در پردازش ابریشم استفاده می‌شود.

کاربرد در صنعت نفت

به عنوان خنثی‌ساز در فرآیندهای پتروشیمی به کار می‌رود.

خرید کربنات سدیم

شرکت کیان پترولیوم به عنوان مرکز خرید و فروش آنلاین مواد شیمیایی به معرفی فعالان این صنعت می‌پردازد. شرکت کیان پترولیوم تامین کننده مواد شیمیایی و پتروشیمی از جمله کربنات سدیم می باشد که آماده خدمت رسانی به مشتریان عزیز در داخل و خارج از کشور می باشد.

فروش کربنات سدیم

در صورتیکه تولیدکننده کربنات سدیم، واردکننده و یا تامین‌کننده این ماده هستید می‌توانید نسبت به معرفی شرکت و مواد خود از امکانات کیان پترولیوم استفاده کرده و با ثبت نام، فعالیت خود را از طریق این پلتفرم در فضای کسب و کار دیجیتال بهتر و با هزینه‌ای مناسب‌تر توسعه دهید.

مضرات سدیم کربنات

در صورت حمل  نامناسب و یا نشت تصادفی، می تواند خطراتی را برای سلامتی و ایمنی به وجود آورد. استنشاق کربنات سدیم می تواند اثراتی نامطلوب مانند تحریک سیستم تنفسی، سرفه، تنگی نفس و ورم ریوی به وجود آورد.

تماس چشمی می تواند باعث آسیب دائمی به قرنیه و سوختگی شود. اگر در خانه و یا سایر محیط ها از این ماده استفاده می کنید مطمئن شوید در معرض گرد و غبار آن قرار نگیرید. خطرات ذکر شده ایجاب می کنند که سدیم کربنات باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد.